Na een heerlijk ontbijt is het tijd om afscheid te nemen van Kasia en Kuba. In de gesprekken die wij bij het ontbijt hebben deelt Kasia dat zij in september naar Nederland komt voor een event bij iBOOD. Al pratend ontstaat het idee dat ze de hele week eromheen vrij maakt om hier een vakantie met Kuba van te maken. Ik kijk er nu al naar uit om beide zowel Amsterdam als Rotterdam te mogen laten zien en ze als gasten in mijn huis te mogen ontvangen. Wat een ontzettende lieve en fijne mensen om mee samen te zijn.
Het is voor mij, soms, nog steeds vreemd dat zoveel jaar na dato iBOOD op een bepaalde manier verweven is in mijn leven. Dat het de mensen zijn die van collega’s, doorgeschoven zijn naar goede vrienden. Dat de ervaringen die ik op de werkvloer heb opgedaan voor mij een enorme leerschool is gebleken en een enorme sterke basis blijkt te zijn voor mijn verdere werkleven.

Vanuit Poznan reis ik in 3 uur naar Iława Główna. Ik heb deze reis laat geboekt en hierdoor waren alle tweedeklas kaartjes al verkocht. Ik heb voor vandaag een eerste klas ticket en ik kan hier heel goed aan wennen. De luxe houdt in dat ik niet met 6 mensen op elkaar in een kleine coupe hoeft te zitten en dat de airco het doet. Met ruim 35 graden is dit geen overbodige luxe. Ik deel een ruime coupe met een oudere man die Pools met een accent spreekt.

Onderweg voel ik het verlangen om mama te bellen. Mama vraagt waar ik ben. Ik vertel ik dat ik net het station van Jabłonowa Pomorskie heb verlaten en onderweg ben naar Iława Główna. Mama is even stil voordat ze antwoord. Oh Jabłonowa, hoor ik haar met een lichte aarzeling zeggen, daar ben ik in mijn hele leven helaas nooit geweest. Ik ken deze plaats goed van alle verhalen die mijn vader, jou opa aan mij vertelde. Toen opa nog als machinist werkte en hiervoor heel Polen doorreisde kwam hij vaak in Jabłonowa. Het is een ontzettend groot station met een enorme remise. Het is ook een station om over te stappen naar alle delen van Polen. Ik geniet van mama die zo enthousiast over opa vertelt. Ik geniet van mama die enthousiast vertelt. Ik zou dat ook wel gewild hebben, vervolgd ze even later, in de trein zitten in Polen en het station van Jabłonowa passeren. Ik heb alleen nooit gedacht dat het een mogelijkheid zou zijn. En jij doet dit gewoon. In de korte stilte die volgt zijn wij alle twee even bij onszelf. Ik word, voor mijn gevoel, even op een plaats gezet waarbij ik stil sta bij alle mogelijkheden die ik heb. Ik ben boven alles altijd dankbaar dat ik leef in deze tijd, dat ik geboren ben in Nederland waar ik voor mijn gevoel alle kansen van de wereld heb en ook heb gekregen. Ik kan mij ook vooral niet voorstellen dat ik niet alles kan doen wat ik wil.
Ik wil de stilte doorbreken om mijn mama aan te moedigen dat het alsnog kan. Dat ze alsnog van alles kan doen wat ze wil en dat een treinreis in Polen ontzettend makkelijk is. En toch doe ik dit niet. Ik voel heel sterk dat dit niet van mij is. Het is niet mijn worsteling met het verleden, het leven en het bijhorende gevoel, het is die van haar en haar alleen. Ik kan het niet fixen, ik kan hier alleen zijn.

Ik vertel mama dat ik, sinds kort, voor het eerst in mijn leven naar Poolse muziek luister. Wat mooi, roept ze blij uit. Waar luister je naar? Ik vertel, vol trots, dat ik naar Czesław Niemen luister. Ik vertel dat ik zijn stem zo prachtig vind en dat hij mij ontroert. Zachtjes zing ik de eerste regels van het nummer Sen O Warszawie. Aan de andere kant van de telefoon zingt mama zachtjes mee. De man tegenover mij kijk mij even lachend aan.

Toen ik in de jaren 70 in Hotel Opera werkte heb ik Czesław een paar keer ontmoet, verteld mama. Hij was toen al bekend in Polen en trad geregeld op in het bekende bostheater wat naast het hotel ligt. Hij had lang haar en ontzettende kleurrijke kleding. Hij had altijd tijd voor een praatje en was ontzettend aardig. Terwijl mama doorkletste over Czesław dwalen ben ik stil. Mijn gedachten maken een zijsprongetje. Wat geweldig dat het leven ook zo kan lopen namelijk, dat ik voor het eerst in mijn leven de muziek van een Poolse artiest luister en dat mama er een mooi verhaal bij heeft. Wat een cadeautje.
Mama vertelt ondertussen rustig verder over de rol van Czesław in de Poolse geschiedenis en hoe belangrijk hij is geweest om woorden te geven wat velen, velen voelden.
Mooie en waardevolle gesprekken met mijn moeder op de zondagochtend.

In Iława Główna neem ik de trein naar Prabuty. Het landschap is veranderd naar de heuvels die ik zo goed ken. Het was een lange en ook een prachtige reis. In Prabuty word ik opgehaald door Gosha. Samen rijden we door naar Kwidzyn. Na een middag dutje ga ik met haar naar de paarden toe. Het rijden verleer ik nooit en de spierpijn zal morgen vreselijk zijn. Terug thuis geniet ik nog even na met mijn tante en oom. 

Ik heb in de week dat ik hier verblijf mooie gesprekken met Hania en Bolek. Deze gesprekken stuur ik vaak richting een gesprek over de familie. Ik merk dat Hania het ook spannend vindt om te delen over vroeger. Als ik haar vraag wat het spannend maakt vertelt ze dat ze zelf een enorm oordeel heeft over hoe sommige dingen vroeger zijn verlopen. En dat ze kan voorstellen hoe een ander hier ook iets van vindt en dat wanneer haar ouders, mijn opa en oma, in het verhaal erbij betrokken zijn er in haar ook een soort conflict plaatsvindt. Dit uit loyaliteit naar haar ouders. Dat snap ik. Dit is ook herkenbaar voor iedereen, want we zijn allemaal kind.

Wat mij uit alle verhalen het meeste raakt is dat mijn opa en oma niet naar de bruiloft van mijn ouders zijn gekomen. Wat ontzettend verdrietig om te horen. Zover ik nu weet is dit omdat de relatie tussen mijn oma en mijn moeder toen niet goed liep. Los van het feit dat mama van oma hield was de relatie ook gecompliceerd. Zoals de relatie tussen oma en haar moeder gecompliceerd was en hoe de relatie tussen mij en mama gecompliceerd was. Ze waren allemaal gecompliceerd om zowel verschillende als gelijke redenen. Geschiedenis herhaalt zich. Overal en zonder uitzondering. Door er bewust van te zijn kan je ook besluiten hier niet aan mee te doen. Dat is soms lastig want het vraagt veel bewustzijn. Ik ben dankbaar dat ik merk dat mijn relatie met mijn moeder veranderd doordat ik zelf veranderd ben.

Ik sta elke dag vroeg op. De wekker is niet nodig het is de hitte die mij elke dag wekt. Na een kopje koffie ga ik een uurtje of 2 wandelen. Ik begin met een wandeling door de stad en eindig op de atletiekbaan bij een plaatselijke sportvereniging. Nu is die baan niet veel meer dan grijs grint met onkruid en mega veel slakken. We are the future, lees ik op een muur. Ja de jeugd is de toekomst en ik wens dit land en zijn inwoners een progressieve wending.
Hoewel de tribunes zo goed als vergaan zijn, ligt het voetbalveld in het midden er fantastisch bij. Het bijhouden van het sportcomplex wordt gedaan door verschillende opzichters. Elke ochtend groet ik de man met de geruite jas. Hij groet elke dag terug. Vandaag maken we een praatje. Hij werkt hier al 15 jaar en hij vindt het werk heerlijk. Buiten en vrij zegt hij. Of ik trouwens uit de Oekraïne kom. Nee, uit Nederland antwoord ik. Wat een mooi land antwoord hij, daar heb ik vroeger ook met veel plezier gewerkt.

Na het wandelen volgt mijn werkdag tot ongeveer 15uur. Ik ga enorm goed op deze vaste routine en ik vind het fijn dat sinds mijn tweede bezoek aan Polen dit er dan ook direct is. Hoewel ik enorm geniet van het leven met en bij mijn familie is er ook genoeg uitdaging. De uitdaging van hoe je met elkaar in harmonie blijft leven wanneer de ruimte die je deelt niet groot is. De ruimte die wij delen is namelijk klein. Als de TV in de woonkamer de hele dag net te hard aan staat, deadlines op werk niet nagekomen worden, muziek uit de kamer van mijn neef hard staat en door het huis galmt en zowel mijn neef als mijn oom om het uur mijn kamer binnenomen met de vraag wat ik aan het doen ben, of ik een biertje wil, of ik eten wil dan ben overprikkeld. Overprikkeld staat bij mij dan gelijk aan dat ik snauwerig ben. Het enige wat dan helpt is tijd en ruimte voor mijzelf te maken door uit het huis te gaan en een eindje te gaan lopen. De lading is er dan vanaf, ik kom vanuit mijn hoofd weer in mijn lijf en alles staat weer in de juiste verhouding.

In plaats van wandelen is tuinieren ook een fijne bezigheid. Vanwege de extreme hitte is het voor mijn oom en tante momenteel nogal een onderneming om naar de begraafplaats te gaan en dus besluit ik dat te doen. Ik verbaas mijzelf dat ik het graf van de ouders van mijn oom zo snel kan vinden. Dit is ook het graf waar mijn oom en tante later in komen te liggen later. Hier ben ik ruim een uur bezig met onkruid wieden, de nieuw gekochte plantjes planten, water geven en natuurlijk ook de kaarsjes aansteken. De dood is hier doodgewoon net zoals nieuw leven. De naam van de nieuwgeboren spruit is namelijk al bekend wanneer het in de buik zit en wordt met iedereen gedeeld. Zo krijgt de dochter van mijn nicht Gosha, Alicia, een zoon met de naam Roman.

Wanneer ik terug thuiskom is Hania zichtbaar geëmotioneerd dat ik naar de begraafplaats ben geweest. Terwijl ik in de keuken zowel pannenkoeken als zelfgebakken koekjes jat vertelt ze dat het voor haar heel belangrijk is dat de graven er netjes bij liggen. Hania verteld dat het voor haar belangrijk is, omdat ze dan even stil staat bij mensen die belangrijk voor haar zijn geweest. Dat het haar manier van respect tonen is en dat het haar ook troost biedt. Terwijl ze mij nog een keer bedankt zegt ze dat Hij daar boven een plekje heeft voor mij. Ik lach een beetje ongemakkelijk. Ik vraag haar of haar God dan niet discrimineert. Maakt het jou God niet uit dat ik en mannen leuk vind en vrouwen en dat ik niet getrouwd ben en mijn eigen leven wil leiden? Nee zegt ze stellig. Nee lieve Natalka het gaat erom wat er in je hart leef dat is mijn God. Wat mooi, zeg ik, dank je wel.

Discriminatie is er over de hele wereld. In elk land wordt er een groepering van mens tot zondebok gemaakt. Tot minder gemaakt. In Polen ook, zonder uitzondering.
Als Polen 100 mensen groot zou zijn dan zijn hiervan 97 wit, 1 zwart, 1 Aziatisch en de laatste staat genoteerd als overige. Hoewel Warschau (en andere grote steden) een smetkroes van cultuur is, is het daardoor ook geen gemiddelde voor elke Poolse stad of dorp. Er zijn nog steeds plaatsen in (ruraal) Polen waar geen buitenlander komt en waar er niet met een open blik naar een ander en de wereld gekeken wordt. Als je niets leert blijf je ont-wetend.
Er is dus enorm veel onwetendheid en net zoveel vooroordelen en oordelen, ook binnen mijn familie. Ik schrik oprecht van opmerkingen als: Hij is net zo Pools als ik Chinees ben (ondertussen wijzend naar een volleyballer met een donkere huid). Opmerkingen over Moslims met betrekking tot hun geloof zonder werkelijk weten wat hun geloof is en het wegwuiven voor wat er binnen hun eigen geloof, Rooms Katholiek, gebeurd. 
Hoewel ik de eerste paar keer vanuit schrik niet weet wat te zeggen doe ik dat daarna wel. Ik wil dit wel aangaan. Aangaan omdat discriminatie zo pijnlijk is dat er iets gezegd mag worden. Altijd.
Zeggen dat zoiets niet gezegd kan worden omdat het kwetsend is, wordt gepareerd met: ik constateer alleen maar iets. Pas wanneer ik de vooroordelen die er wereldwijd zijn over Polen op tafel gooi zie ik iets van de pijn. Pijn die ze kennen vanuit eeuwen van onderdrukking. Pijn vanuit een algeheel minderwaardigheidscomplex. Pijn die zorgt dat ze zich een beetje kunnen inleven. Ik moet even denken aan mama en hoe zij altijd plaatsvervangende schaamte heeft gehad wanneer ze in Nederland een dronken Pool ziet of wanneer er een Pool betrokken is bij een misdrijf. Hoe vaak heeft mama wel niet Polen, op straat, aangesproken op hun gedrag. Deze schaamte is na 38 jaar een stuk minder geworden, zegt mama, en is ook zeker niet weg.

In gesprek met Lottie hierover kwam naar voren dat het bewezen is dat mensen die altijd gediscrimineerd zijn dit vervolgens zelf ook doen. De onderdrukten zullen onderdrukken uit angst voor het onbekende, uit angst om dingen kwijt te raken en uit angst voor verandering. Polen maakt de laatste jaren een enorme wending naar rechts met de partij PiS aan de macht. Van zijn wie je bent naar LGBTQ vrije zones. Van baas over je eigen lijf tot verbod op abortus. Van vrije journalistiek tot onophoudelijk terroriseren van de journalisten tot ze monddood zijn. Polen koerst af op een enorme clash met de Europese Unie. In 2023 zijn er verkiezingen en ik hoop dat de inwoners van dit prachtige land zich niet meer laat paaien door genereuze toeslagen en dat Donald Tusk wint.

Voor wie wat meer wil weten hierbij een ontzettende leerzame link: https://nos.nl/op3/video/2392666-polen-de-eu-en-het-recht-van-de-sterkste 

Op mijn laatste avond in Kwidzyn besluit ik mijn tante te ontzien in de keuken. Ik bestel heerlijk eten uit een plaatselijk restaurant Gosha heeft een fles bubbels meegenomen zodat wij kunnen proosten op Roman. Terwijl mijn tante glazen pakt is mijn neef bezig om de fles bubbels te ontkurken. Gosha zet haar camera klaar om een video op te nemen voor Alicia waarin we het lied Sto Lat zullen zingen.

Nog even over het lied Sto lat (Honderd jaar). Dit is een traditioneel Pools lied dat wordt gezongen om goede wensen, een goede gezondheid en een lang leven voor een persoon uit te drukken.
Het is een gebruikelijke manier om iemand een gelukkige verjaardag te wensen in het Pools. Dit is het eerste Poolse liedje wat zowel ik als Sandra geleerd hebben als kind. Ik heb door de jaren heen menigeen oom en tante via de telefoon dit liedje toegezongen.
Het lied wordt dus zowel gezongen op verjaardagen, naamdagen, bruiloften en bij de geboorte van een kind. Het staat ook bekend als een integraal onderdeel van de Poolse immigrantencultuur, zelfs lang na assimilatie.

Terwijl de video begint te lopen, beginnen wij te zingen. Niemand kan ritme, regelmaat of iets wat ook maar in de buurt van toon lijkt te houden. Daarnaast hebben wij blijkbaar ook allemaal een eigen versie wat betreft de tekst. Je zou denken dat wij ieder al een fles op hebben gedronken. Het is een chaotische gezelligheid aan tafel.

Ik merk dat ik mij al veel makkelijker in het Pools kan uitdrukken dan een paar weken geleden. Ik heb daardoor nu voor het eerst ruimte om grammaticaal met woorden en zinnen bezig te zijn. De Poolse taal is niet makkelijk en het is mij ook vanaf mijn eerste levensdag meegeven.
Deze week met mijn familie was er een van verdieping. Het was een week waarbij ik veel geleerd heb over mijn familie. Ik heb mijn tante en mijn oom beter leren kennen en ook Gosha die heel dicht bij mij staat. Ik heb vooral enorm veel geleerd over mijn moeder door de informatie over de hele familie.
Hoe Nederlands ik ook ben, ik ben ook zo ontzettend Pools en ik voel dat ik dit stuk beter kan omarmen.
De week is voorbijgevlogen. Het was intens en intens fijn.